Beleggen in obligaties wordt vaak gezien als saai of ouderwets. Obligaties bestaan namelijk al eeuwenlang en zijn een relatief voorspelbaar beleggingsproduct. Dat is de reden dat veel beleggers obligaties kopen om het risico van hun beleggingen te spreiden. Toch kleven er ook risico’s aan de handel in obligaties. Daarom lees je in dit artikel alles wat je moet weten om verantwoord te kunnen beleggen in obligaties.
Inhoudsopgave
Wat zijn obligaties?
Een obligatie is een verhandelbaar schuldbewijs. Als een bedrijf of overheid geld nodig heeft, dan kan het obligaties uitgeven. In ruil voor die obligaties ontvangt de uitgever ervan een geldbedrag. Dat bedrag wordt na een bepaalde periode afgelost. En in de tussentijd wordt daar (meestal) rente over betaald.
Wie een obligatie koopt, leent dus geld uit aan een bedrijf of overheid. Meestal is vooraf duidelijk wanneer dat geld weer wordt terugbetaald en welke rente daar tegenover staat. Als belegger weet je daardoor vaak al wat het verwachte rendement is voordat je de obligatie koopt.
Verschil tussen obligaties en leningen
Een obligatie verschilt in een aantal opzichten van een lening. Een bedrijf of overheid leent namelijk niet bij een bank, maar bij verschillende beleggers. Dat lijkt misschien op crowdfunding, maar ook daarin zit een wezenlijk verschil: obligaties zijn verhandelbaar.
De looptijd van een obligatie kan zomaar dertig jaar zijn, maar als belegger kun je het product eerder verkopen aan een andere belegger. Daardoor kun je met de handel in obligaties niet alleen verdienen aan het rentepercentage. Je kunt als belegger ook profiteren van koerswinst: het verschil in de prijs waarop je de obligatie koopt én later weer verkoopt.
Verschil tussen beleggen in obligaties en aandelen
Obligaties hebben ook wel iets weg van aandelen. Zeker als de obligatie wordt uitgegeven door een bedrijf. Net als aandelen hebben obligaties namelijk een vaste waarde als ze worden uitgegeven. En kan die waarde schommelen als ze verhandeld worden op de beurs.
Toch is er een belangrijk verschil tussen obligaties en aandelen: een aandeel is een verhandelbaar eigendomsbewijs. En geeft je dus zeggenschap in de onderneming. Dat is bij een obligatie niet het geval. Daarmee kun je enkel jouw schuld, looptijd en rentepercentage aantonen.
Hoe werkt beleggen in obligaties?
Vroeger waren obligaties fysieke papieren documenten. Daarop zaten coupons, die jaarlijks ingewisseld konden worden om de rente te innen. Gelukkig is de handel in obligaties tegenwoordig volledig geautomatiseerd. En hoef je dus niet met een schaar in de weer om je rente te incasseren.
Lees ook: bij deze online brokers handel je in obligaties
Beleggen in obligaties kan op grofweg twee verschillende manieren: direct of indirect. Ga je direct beleggen in obligaties, dan koop je de obligaties die jij interessant vindt. Dat doe je bij een online broker. Je incasseert – afhankelijk van de soort obligatie – jaarlijks je rente en aan het einde van de looptijd wordt de obligatie (als alles goed gaat) aan je terugbetaald.
Wie indirect in obligaties handelt, koopt niet de obligatie zelf. In plaats daarvan koop je een product dat de koers van een of meerdere obligaties volgt. Denk aan beleggen in ETF’s of de meer risicovolle hefboomproducten. Je kunt er ook voor kiezen om een beleggingsfonds dat uit verschillende obligaties bestaat te kopen.
Verschillende soorten
Je weet nu wat obligaties zijn en hoe ze in grote lijnen werken. Tijd om het iets ingewikkelder te maken. Er bestaan namelijk veel verschillende soorten obligaties. De meest voorkomende soorten lichten we hieronder toe.
Staatsobligaties
De naam zegt het al: staatsobligaties worden uitgegeven door een staat. En dat laatste is een sjiek woord voor overheid. Staatsobligaties worden door beleggers gezien als de veiligste soort obligatie, omdat een overheid er garant voor staat.
Toch zijn lang niet alle overheden even betrouwbaar en stabiel. Staatsobligaties die uitgegeven worden door ontwikkelde landen als de Verenigde Staten en Japan zijn daarom minder risicovol dan obligaties uitgegeven door landen met een zwakke economie of instabiele overheid.
Bedrijfsobligaties
Het zal je vast niet verbazen dat bedrijfsobligaties worden uitgegeven door bedrijven. Dat kunnen bedrijven doen als ze geld nodig hebben, maar niet beursgenoteerd zijn. Of als ze simpelweg geen (extra) aandelen willen uitgeven.
Het risico van een bedrijfsobligatie hangt nauw samen met de financiële gezondheid van het bedrijf. Je zou zeggen dat die gezondheid twijfelachtig is als een bedrijf überhaupt geld moet lenen, maar dat is lang niet altijd het geval. Hoe sterk een bedrijf ervoor staat, wordt samengevat in een zogenaamde obligatie-rating. Daarop komen we later terug.
Daaronder nóg meer soorten
Het verschil tussen een staatsobligatie en een bedrijfsobligatie is niet zo spannend. Maar daaronder heb je meer verschillende soorten obligaties. Die soorten zeggen niets over wie de obligatie heeft uitgegeven, maar alles over de voorwaarden. We zullen de meest voorkomende soorten obligaties kort toelichten.
Gewone obligaties
Bij de meest eenvoudige obligatie is het vooraf duidelijk welke rente er jaarlijks betaald wordt en wanneer je je geld terugkrijgt.
Eeuwigdurende obligaties
De naam zegt het al: bij deze obligatie is de looptijd niet bekend. Je ontvangt wel elk jaar rente. De uitgever van eeuwigdurende obligaties kan beslissen om de obligaties te laten eindigen en de schuld af te lossen.
Achtergestelde obligaties
Als een bedrijf failliet gaat, zijn er vaak talloze schuldeisers. Met een achtergestelde obligatie sta je onderaan die lijst. De kans dat je jouw geld ooit nog terugziet is daardoor klein, maar de rente doorgaans iets hoger.
Nulcouponobligaties
Bij de nulcouponobligatie wordt er geen jaarlijkse rente uitgekeerd. Meestal is vooraf wél duidelijk wat er aan het einde van de looptijd wordt uitgekeerd. Dat bedrag is hoger dan de oorspronkelijke obligatieprijs. Het verschil is je winst.
Converteerbare obligaties
Met een converteerbare obligatie is het mogelijk om – onder bepaalde voorwaarden – je obligatie in te ruilen voor een aandeel in het bedrijf. Daarom is de rente meestal iets lager.
Waar kun je obligaties kopen?
Obligaties koop je bij een online broker. Dat is een financiële instelling die namens jou beleggingsproducten koopt en verkoopt. Het is goedkoper als je de obligaties zelf uitkiest en bij een broker koopt. Je betaalt dan immers alleen de transactiekosten. De broker zorgt vervolgens dat de (eventuele) jaarlijkse rente en aflossing bij jou terecht komt.
Je kunt er ook voor kiezen om iemand anders de obligaties te laten kopen. Bijvoorbeeld door te beleggen in een beleggingsfonds dat bestaat uit obligaties. Het voordeel daarvan is dat je met een kleinere inleg, meer verschillende obligaties koopt. Het nadeel is dat daar hogere kosten mee gepaard gaan. De fondsbeheerder wil namelijk ook iets verdienen.
Verwacht rendement
Het verwachte rendement van obligaties is afhankelijke van een aantal factoren. Als je niet van plan bent om de obligatie vroegtijdig te verhandelen, dan spreek je enkel over couponrendement. Dat is je rendement aan de hand van de periodieke rente uitkeringen.
Ben je wél van plan om de obligatie te verkopen voordat hij afloopt? Dan spreek je (ook) van een koersrendement. Je kunt dan namelijk profiteren van een stijgende koers. De koers van een obligatie kan om verschillende reden stijgen. Bijvoorbeeld als de financiële situatie van het bedrijf er ineens een stuk beter uitziet. Houd er rekening mee dat de koers van een obligatie evengoed kan dalen.
Effectieve rendement van obligaties
Obligaties zijn verhandelbaar: eenmaal uitgegeven, kunnen ze worden verhandeld op de beurs. Je kunt dus een obligatie kopen die al een paar jaar eerder is uitgegeven. In dat geval moet je goed kijken naar het effectieve rendement.
Het is namelijk verleidelijk om alleen op de hoogte van de rente te letten. Maar aangezien die rente al een aantal keer is uitbetaald aan een andere belegger, is het effectieve rendement lager dan je misschien denkt. Gelukkig laten brokers ook het effectieve rendement van een obligatie vaak zien.
Risico’s: is obligaties kopen verstandig?
Obligaties worden vaak gebruikt om het risico van de totale beleggingen te beperken. De risico’s van obligaties zijn doorgaans namelijk relatief laag. Toch klever er ook risico’s aan obligaties. Beleggen brengt namelijk altijd risico met zich mee. De verschillende risico’s van obligaties hebben we hieronder samengevat.
Obligatie kan niet afgelost worden
Brokers noemen dit vaak het kredietrisico. Als een bedrijf of overheid de oorspronkelijke waarde van de obligatie niet (volledig) kan aflossen, dan loop je als belegger inkomsten mis. Helemaal als je een zogenaamde achtergestelde obligatie hebt. Dan ben je de allerlaatste schuldeiser. Bij staatsobligaties is dit risico doorgaans klein, al zijn er landen (in opkomende markten) waar obligaties in het verleden niet werden afgelost.
De waarde van de obligatie daalt
Hier wordt het ingewikkeld, maar we gaan ons best doen. De waarde van een obligatie wordt (meestal) bepaald door de rente die hij uitkeert. En aangezien alles in het leven relatief is, vergelijken beleggers die rente vaak met de marktrente. Dat is de rente die banken betalen om geld te lenen. Als de marktrente stijgt, neemt de waarde van reeds uitgegeven obligaties af. Die zijn dan namelijk ineens een stuk minder aantrekkelijk geworden om te verhandelen.
De vreemde valuta wordt minder waard
Dit risico speelt alleen bij obligaties uitgegeven door landen of bedrijven die met een andere munt dan jij betalen. Je koopt de obligatie namelijk in de valuta van het land waarin hij wordt uitgegeven. Daarom moet je jouw euro’s inwisselen voor de koers die op dat moment geldt. Als de koers bij het innen van je rente of de aflossing onrustiger is, heeft dat een negatief effect op je rendement.
Waarom hebben obligaties een kredietrating?
Door de enorme hoeveelheid obligaties, zie je als belegger soms door de bomen het bos niet meer. Daarom zijn er zogenaamde ratingbureaus die obligaties beoordelen. Hun oordeel zegt iets over het risico van de obligatie.
Bekende beoordelaars zijn Standard & Poor’s (S&P), Fitch en Moody’s. Zij geven obligaties een score: AAA (in de volksmond triple-A) is de hoogste kredietrating. Obligaties met een score van C of D wil je waarschijnlijk niet kopen. De bedrijven daarachter zijn bijna failliet.
Zo’n score is een prima leidraad, maar geen garantie op succes. In het verleden zijn bedrijven met een uitstekende kredietrating bijvoorbeeld failliet gegaan. Hieronder vind je de gradaties die de eerdergenoemde ratingbureau’s geven.
| Kwaliteit | Moody’s | S&P | Fitch |
| Uitzonderlijk goed (prime) | Aaa | AAA | AAA |
| Uitstekend (high grade) | Aa1 | AA+ | AA+ |
| Aa2 | AA | AA | |
| Aa3 | AA- | AA- | |
| Goed (upper medium grade) | A1 | A+ | A+ |
| A2 | A | A | |
| A3 | A- | A- | |
| Aanvaardbaar (lower medium grade) | Baa1 | BBB+ | BBB+ |
| Baa2 | BBB | BBB | |
| Baa3 | BBB- | BBB- | |
| Labiel (non-investment grade speculative) | Ba1 | BB+ | BB+ |
| Ba2 | BB | BB | |
| Ba3 | BB- | BB- | |
| Zwak (highly speculative) | B1 | B+ | B+ |
| B2 | B | B | |
| B3 | B- | B- | |
| Zeer zwak (substantial risk) | Caa | CCC+ | CCC |
| Ca | CCC | CCC | |
| Rentebetalingen zijn gestopt | C | CCC- | CCC |
| Alle betalingen zijn gestaakt | – | D | DDD |
| – | D | DD | |
| – | D | D |
Wanneer beleggen in obligaties?
Inmiddels zul je begrijpen dat beleggen in obligaties lang niet altijd weinig risico met zich meebrengt. Toch is het voor veel beleggers een manier om het risico van hun beleggingen iets omlaag te brengen. Het is dan wel van belang dat je de juiste soort obligaties koopt en rekening houdt met de kredietscores.
Lees ook: Veilig beleggen, hoe doe je dat?
In dat geval liggen de risico’s van obligaties namelijk aanzienlijk lager dan die van aandelen en veel andere beleggingsproducten. Obligaties zijn bovendien redelijk voorspelbaar: vaak staat vooraf vast welke rente uitgekeerd gaat worden en wanneer de obligatie wordt afgelost.
